MANÇO KENDİ MEMLEKETİNDE UNUTULDU

CHP Yalova İl Kadınlar Kolu başkanı Meryem Ataç, 1933 yılında ilk kez Kadınların Muhtar ve ihtiyar heyetlerine seçilme hakkı kazanmalarının yıl dönümü nedeniyle bugün yazılı bir açıklama yaptı. Ancak, Türkiye”nin ilk Kadın Muhtarı olan Yalova’nın Gacik Köyü Muhtarı Meliha Manço’nun adı dahi geçmedi.

CHP’nin açıklamasında “Türkiye’nin ilk kadın muhtarı Meliha Manço’nun adının geçmemesine sitemizin kurucusu Faruk Kırtay tepki göstererek”  Oysa, 1932 Yılında Meliha Manço, Atatürk tarafından Türkiye’nin ilk kadın muhtarı yapılmasına rağmen CHP İl Kadınlar Kolu Başkanı yaptığı basın açıklamasında bundan tek bir kelime bile söz etmedi. Aydın’ın Çine ilçesine bağlı Demircidere Köyü’nde 1934 yılında muhtar seçilen Gül Esin’den örnekler vermiştir. Oysa, Aydın ilinde bile Meliha Manço’nun Atatürk tarafından Muhtar olarak görevlendirilen Meliha Manço’dan övgüyle söz edilmektedir. Böylesi önemli bir günde, Türkiye’nin ilk kadın muhtarı olan Yalova’nın Gacık köyündeki Meliha Manço’yu görmezden gelmek önemli bir eksikliktir. Bir Cumhuriyet kadını Meliha Manço’nun kendi memleketinde unutulması kabul edilebilir değildir.” dedi.

CHP Kadınlar Kolu Başkanı Meryem Ataç, ise,  1934 yılındaki yasaya göre genel merkezin yapılan istişareler neticesinde böyle bir basın açıklamasının 81 ilde eş zamanlı yapıldığına ve Genel Merkezin gönderdiği basın açıklamasına bağlı kaldıklarını hatırlattı.

Türkiye’nin ilk Kadın Muhtarı 1932 yılında Atatürk tarafından Gacık Köyüne Muhtar yapılan Meliha Manço’dur. Manço, Türkiye’nin ilk kadın muhtarı olmasına rağmen, resmi kayıtlarda adı geçmiyor. Meliha MançoTam bir Cumhuriyet kadını. Cesur ve yürekli. Biz onu Gacık’tan çıkan Türkiye’nin ilk kadın muhtarı olarak tanıyoruz.

Ancak resmi kayıtlarda adı geçmiyordu. Taki, 2007 yılında wwww.farkyalovada.com kurucusu Gazeteci Faruk Kırtay’ın bu konuyu detaylı bir şekilde araştırmasına kadar.  Gacık’ın çok önemli bir özelliği nedense yıllarca görmezden gelindi. Cumhuriyet döneminin ilk kadın muhtarının buradan çıkmış olmasına rağmen, yakın tarihimize kadar bu gerçek bilinmiyordu.

Meliha Manço’nun Türkiye’nin ilk kadın muhtarının nasıl olduğuna ilişkin öyküsüne gelince:  1929 yılından itibaren Yalova’yı sık sık ziyaret eden Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk, bu ziyaretlerin bir kaçında Gacık Köyü’ne de uğruyor. Bugün hala var olan köy meydanındaki tarihi çınar ağacının altında kahvesini yudumluyor. Köyün meşhur sağır ve dilsiz berberi ‘Bıgıg- bıgıg’a Şerif Ali Özcan’a traş oluyor.  Gazi Paşa, Gacık köyünde traş olurken aynı zamanda yakın silah ve çalışma arkadaşlarıyla birlikte  berber’de herşeyi konuşuyordu. Çünkü; traş ettiği berberi sağır ve dilsizdi.  Böylelikle traş olurken geçirdiği zamanı aynı zamanda görüşmeler yaparak da değerlendiriyordu.

1932 yılında, Atatürk, Gacık köyünde yine berberde traş olurken, Köy meydanında, dikkatini giyimiyle kuşamıyla tam bir Cumhuriyet kızı gibi duran 22 yaşındaki Meliha Manço çekiyor. Hem geleneksel Anadolu kadınının cesaretini, hem de Cumhuriyet döneminin zerafetini ve modernliğini taşıyan bu genç kadını Atatürk, Gacık Köyü’ne muhtar tayin ediyor.  Atatürk, burada kadınların da ülke yönetiminde söz sahibi olabileceğini ve yönetebileceğini vurguluyor.

Böylece Meliha Manço, genç Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk kadın muhtarı olarak 1932 yılında adını bir Türkmen Yörük anasından alan Gacık Köyü’nün muhtarlığını yapmaya başlıyor.  Meliha Manço’nun başarılı bir şekilde muhtarlık yaptığını gören Atatürk, TBMM’de 26 Ekim 1933 tarihli ve 2329 sayılı Köy Kanunu’nun 20. Maddesinin çıkarılmasıyla; kadınların köy muhtar ve heyetlerine seçilme hakkı tanınmasını sağlıyor.

1932 yılında muhtar olan Meliha Manço, bir yıl içinde Gacık köyünde önemli çalışmalara imza atıyor.  Atatürk’ün köye diğer gelişlerinde de köylünün sıkıntılarını, dertlerini aktarıyor. Halen kullanılan köy yolunu da köylünün kendisiyle birlikte genişletiyor, okul binasını onartıyor. 1934 yılında da görevi kendi isteğiyle bırakıyor. Meliha Manço’nun Muhtarlığına tanık olan köyün yaşlıları, Türkiye’nin ilk kadın Muhtarı Meliha Manço’nun  gayretli çabalarıyla Gacık köyünün 1932 yılında ayağa kalktıklarını ve imece usulu ile birçok çalışmaya imza attıklarını vurguluyor.

26 Ekim 1933 tarihli ve 2329 sayılı Köy Kanunu’nun 20. Maddesinin çıkarılmasıyla; kadınların köy muhtar ve heyetlerine seçilme hakkı tanınmasınıan ardından ilk seçim gerçekleşti ve 1933 yılında Aydın’ın Çine ilçesine bağlı Karpuzlu Köyü’nün muhtarı Gül Esin seçildi. Böylelikle Gül Esin Türkiye’nin ilk seçilmiş kadın muhtarı olarak kayıtlara geçti. Oysa, Gül Esin’in muhtar olarak seçiliirken, Meliha Manço Gacık Köyü Muhtarlığını devam ettiriyordu. Tek bir fark vardı. Meliha Manço, Atatürk tarafından atanmıştı. Bir başka ifadeyle seçilmemişti.

1933 yılında kadınların köy muhtarlığına ve azalığına seçilme hakkının verilmesinin ardından, Gül Esin’in adı tarihe böyle geçerken kendisinden bir yıl önce göreve başlayan Meliha Manço’nun adına tarihi kaynaklarda rastlanmıyordu. Meliha Manço 20/04/1993 yılında 83 yaşında hayatını kaybetti. Cenazesi 22/04/1993 yılında İstanbul Karacaahmet Mezarlığına defnedildi.

Meliha Manço ile ilgili bilgileri toplayan www.farkyalovada.com kurucusu  Faruk Kırtay, 2007 yılında bu konuyla ilgili defalarca yazı kaleme aldı.  Yalova ‘da  birkaç kez “Yalova’nın lider Kadınları ”  konulu sinevizyon sunumu gerçekleştirdi. Ardından Türk Tarih Kurumu, Yalova Valiliği, Yalova Belediyesi, Çiftlikköy Belediyesine başvurular yaptı.

Yerel ve Ulusal basına bu konuyla ilgili olarak yapılan haberlerin ardından çekilen belgesellerle Meliha Manço Adı, kayıtlara geçerken,  Çiftlikköy Belediyesi 500 Evler Mahallesi Gacık Yolu üzerinde yeni yapılan parka ilk kadın muhtar Meliha Manço’nun adı verirken, Yalova Belediyesi de Bağlarbaşı Mahallesinde bir sokağa Meliha Manço adını verdi.  Meliha Manço’nun adı yakın tarih zamanında tüm ülkeye işte böyle dalga dalga yayıldı.